رایانش ابری؛ فناوری ای که در طی دهه گذشته تغییرات اساسی در ارتباطات و اینترنت ایجاد کرده است. فناوری ای که در راه کاهش هزینه ها، افزایش بهره وری و صرفه جویی در وقت و زمان نیز بسار موثر بوده است.
اما محبوبیت و جذابیت رایانش ابری برای سازمان ها بدان جهت است که نیاز به برنامه‌ریزی مداوم زیرساخت‌های فناوری اطلاعات و نرم‌افزارهای سازمانی را کاهش داده و هزینه‌های سربار آن را به‌سمت دیگر بخش‌های راهبردی سازمان منتقل می کند.
رایانش ابری عبارت است از اجاره از راه دور خدمات نرم‌افزاری و سخت‌افزاری بر‌اساس نیاز سازمان.
سازمان‌ها به جای پرداخت هزینه های زیاد بابت سخت‌افزار، نرم‌افزار و… با هزینه‌های به‌مراتب کمتر، از طریق اینترنت به خدمات مورد نیاز خود دسترسی پیدا می‌کنند. در واقع هر سازمانی طبق نیاز خود، خدمات مدنظر را میخرد و هزینه های آن را نیز به صورت تدریجی و با بهای بسیار کمتر نسبت به زمان خرید پرداخت می کند.
در صورتی که سازمانی خواهان مالکیت نرم افزار باشد، در قالب قراردادهایی مشابه اجاره به شرط تملیک، پس از مدتی نرم‌افزار را از شرکت تحویل‌دهنده خدمات تحویل گرفته و می تواند در سخت‌افزارهای داخلی سازمان نصب و اجرا کند.
مهمترین مزیت هایی که رایانش ابری را جایگزین نرم افزارها و سخت افزارها کرده عبارت اند از:
– عدم نیاز به سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های فعلی شبکه و سخت‌افزار سازمان
– کاهش هزینه‌های سربار و اضافی ناشی از خرید سخت‌افزار نامناسب
– مقیاس‌پذیری بسیار مطلوب در حوزه توسعه نرم‌افزار و سخت‌افزار نسبت به روش‌های سنتی
– دسترسی ساده و همیشگی به امکانات نرم‌افزار از سراسر جهان
– کاهش ریسک‌های نگه‌داشت شبکه و سخت‌افزار داخلی
با وجود گذشت یک دهه از معرفی رایانش ابری، در سال‌های پیش از آن نیز با عنوان رایانش شبکه‌ای دردسترس سازمان‌ها قرار داشت. با این حال، عرضه آن به‌شکل عمومی آغاز نشده و تنها در سطح شعبه‌های مختلف یک سازمان مورد استفاده قرار می‌گرفت.
رایانش ابری عمومی
نوع اول رایانش ابری است که شامل نصب سخت افزار، نرم افزار و پایگاه های داده در مرکز داده شرکت نرم افزاری بوده و از این طریق سازمان ها به تمامی امکانات نرم‌افزار و داده‌های خود از راه دور دسترسی پیدا می‌کنند و بر‌اساس میزان استفاده، هزینه آن را می‌پردازند.
خطرات احتمالی این روش نسبت به مدیریت و کنترل سخت‌افزار و نرم‌افزار در داخل سازمان کمتر است؛ زیرا مدیریت رایانش ابری توسط شرکت‌های متخصص این حوزه که حمایت‌های قانونی و دولتی از مراکز داده‌ی بزرگ را دارا هستند، منجر به ایجاد بستر امنی برای نصب و راه‌اندازی نرم‌افزارها شده و امکان از دست رفتن داده‌ها و نرم‌افزارها یا مشکلات سخت‌افزاری را به حداقل رسانده است.
اما برای راه‌اندازی نرم‌افزارهای خاص و سفارشی در داخل سازمان، رایانش ابری خصوصی گزینه ی مناسب تری است. در طی این روش، سازوکار رایانش ابری در مرکز داده داخل سازمان اصلی پیاده‌سازی و شعب مستقر در نقاط جغرافیایی مختلف، به مرکز داده داخلی متصل می‌شوند و از خدمات رایانش ابری بهره می برند. این امر موجب می شود تا امنیت داده‌های حساس و پُرکاربرد نیز حفظ شود.
ابر ترکیبی، راهکار سومی است که برای استفاده از مزایای رایانش ابری عمومی در کنار رایانش ابری خصوصی پیشنهاد می شود. در این حالت، بعضی از نرم‌افزارها روی ابر عمومی و خارج از سازمان نگهداری می‌شوند تا هزینه‌ها کاهش یافته و نگه‌داشت سیستم‌ها آسان‌تر شود. از طرف دیگر، ابر خصوصی ای در سازمان پیاده سازی می شود که به ابر عمومی متصل است و نرم‌افزارهای خاص سازمان را در مرکز داده داخلی نگهداری می‌کند.
بدین شکل، از مزایای هر دو نوع رایانش ابری می توان بهره برد.
راهکار ها و فناوری های نوین رایانش ابری
رایانش ابری، زیرساخت هایی اساسی برای استفاده از دیگر فناوری ها را فراهم می کند. امروزه داده های مهمی بر بستر رایانش ابری قرار دارند، مثل داده های شبکه های اجتماعی، دولت‌ها، شهرداری‌ها، فرودگاه‌ها، بانک‌ها، بیمه‌های بزرگ و … . داده‌های مربوط به اشیای متصل به اینترنت نیز بر این بستر حرکت می‌کنند و تجمیع می شوند.
به طور کل فناوری‌هایی مانند مدیریت داده‌های عظیم ، اینترنت اشیاء و تحلیل‌های پیشرفته کسب‌و‌کار به لطف رایانش ابری، با سرعت بیشتر و مزایای بهتری مدیریت شده و پیش می روند.
درنهایت، مجموع این فناوری‌ها منجر به تحول دیجیتال در سازمان‌ها خواهند شد. در ادامه ارتباط فناوری رایانش ابری با هر یک از این فناوری‌ها را بررسی خواهیم کرد.
مدیریت داده‌های عظیم
مدیریت داده‌های عظیم به معنای ذخیره‌سازی، بازیابی و استفاده از داده‌هایی است که در حجم بالا و با سرعت بسیاری تولید شده‌اند و تنوع فراوانی دارند. شبکه‌های اجتماعی را می توان بهترین نمونه داده‌های عظیم نامید. در این شبکه‌ها، به خصوص شبکه‌های اجتماعی ای که در موبایل استفاده می‌شوند، داده‌های متنوعی با سرعت بالا تولید و مبادله می‌شوند.
جهت ایجاد سهولت در تبادل داده‌ها و تسریع در پردازش اطلاعات، نیاز به زیرساختی می باشد تا دستگاه‌های متصل به شبکه اجتماعی یا دیگر نرم‌افزارهای سازمانی، قادر به استفاده از داده‌ها با هزینه کم و بدون تاخیر زمانی باشند.
رایانش ابری پاسخگوی این نیاز است. بیشتر سخت‌افزارهای موجود، قادر به پردازش نرخ بالای تبادل داده نیستند؛ موضوعی که رایانش ابری به خوبی از پس آن برمی آید. رایانش ابری، امکان برقراری ارتباط از راه دور سریع و موثر توسط تعداد بالایی از کارکنان سازمان را فراهم می کند و تاخیرهای زمانی و افزایش سرسام‌آور هزینه‌ها را نیز از بین خواهد برد.
همچینین با ادغام شبکه‌های اجتماعی، سیستم‌های مدیریت پروژه و سیستم‌های مدیریت دانش در سیستم‌های برنامه‌ریزی منابع سازمان، استفاده از مدیریت داده‌های عظیم نیز به‌زودی به یک الزام تبدیل خواهد شد. در این صورت تنها راه اجرای این موضوع، استفاده از زیرساخت رایانش ابری است.
اینترنت اشیا
اتصال اشیا از طریق سنسورها و چیپ‌های ارتباطی با دنیای اینترنت به‌منظور تبادل داده و حرکت به‌سمت هوشمندی اشیا را در اصطلاح، اینترنت اشیا می‌گویند. اینترنت اشیا بر مواردی مانند بهینه‌سازی چیدمان و جایگزینی کالاها در انبار، مدیریت دارایی‌های ثابت منقول و غیرمنقول سازمان و پیاده‌سازی شبکه سنسورهای اطلاع‌رسان در صنایع مختلف، بر مبنای نیاز آن صنعت، تاثیر بسیاری گذاشته است.
سنسورهایی که دائما در حال تولید اطلاعات هستند و از طریق شبکه اینترنت یا اینترانت داخلی این اطلاعات را در اختیار مراکز داده سازمان قرار می دهند، در سال‌های آینده به مرکز اصلی تولید داده در جهان تبدیل خواهند شد. تولید اطلاعات توسط این سنسور ها، هزاران برابر انسان خواهد بود و داده‌های تولیدشده توسط آن‌ها به‌طور قطع در زیرساخت‌های مدیریت داده عظیم، قابل ذخیره و پردازش است.
بنابراین همانند شبکه های احتماعی، این زیر ساخت ها نیز ملزم به استفاده از رایانش ابری می باشند و در غیر این صورت، پیش برد اینترنت اشیا امکان پذیر نخواهد بود.
از سوی دیگر، امکان پیاده‌سازی اینترنت اشیا اجتماعی در شبکه سنسورها بر بستر ابر نیز فراهم شده است و اشیا قادر به برقراری ارتباط مستقیم با یک‌دیگر بدون واسط‌های انسانی برای هماهنگ‌سازی فعالیت‌ها هستند.
برخی دیگر از کارکرد های اینترنت اشیا به شرح زیر می باشد :
– رهگیری و نظارت از راه دور
– اطلاع‌رسانی دقیق درباره کارکرد و کیفیت ماشین‌ها
– یکپارچه‌سازی داده‌های سیستم‌های تولید و پشتیبانی
– مدیریت هوشمند دارایی‌های سازمان و شبکه‌های هوشمند دارای
رمز ارزها و فناوری زنجیره بلاک
ارزهای دیجیتال که بخش مهمی از تبادلات بین‌المللی را تشکیل می‌دهند و با افزایش حجم بازار آن ها مواجه هستیم، در بستر رایانش ابری و برمبنای فناوری، با عنوان زنجیره بلاک (Block Chain) تبادل می‌شوند و دارای کدگذاری‌های پیچیده امنیتی هستند تا به‌سهولت قابل رمزگشایی نباشند.
این ارزها کارکردی کاملا متفاوت نسبت به ارزهای سنتی داشته و دارای تفاوت شیوه تعاملات نسبت به سیستم بانکداری رایج می باشند. از این رو، شیوه ثبت و نگهداری اطلاعات آن ها نیز دارای تفاوت‌های بنیادین خواهد بود. در واقع در رمز ارزها، پردازش تراکنش‌ها و زنجیره‌های بلاک از راه دور، از ساختار رایانش ابری پیروی می‌کند.
همچنین عملیات حسابداری و مدیریت مالی رمز ارزها با ارزهای سنتی متفاوت است و نیاز به استفاده از زیرساخت‌های مدیریت رمز ارز دارد.
این ارزها در برخی از سیستم‌های برنامه‌ریزی منابع سازمان مدرن به‌شکل مستقیم پشتیبانی و مدیریت می‌شوند و پیش‌بینی می‌شود که در آینده، سهم بزرگی از بازار تراکنش‌های مالی جهان را در اختیار بگیرند.
به همبن خاطر، زیرساخت رایانش ابری عظیمی برای پردازش‌های توزیع‌شده این ارزها و خدمات مبتنی بر آن، مورد نیاز خواهد بود.
علم داده و تحلیل‌های پیشرفته کسب‌و‌کار
تحلیل های سازمانی مانند تحلیل‌های توصیفی ، تشخیصی ، آینده‌نگر و تجویزی، که به مدیران سازمان ها ارائه می شوند، امروزه به صورت هوشمند و با فناوری های موجود انجام می شوند.
تحلیل‌های توصیفی، در واقع همان حوزه هوشمندی کسب‌و‌کار و داشبوردهای مدیریتی را شکل می‌دهند. تحلیل‌های تشخیصی، شامل روش‌هایی هستند که مبدا و ریشه مسائل سازمانی را از درون داده‌ها استخراج و گزارش‌گیری می‌کنند. تحلیل‌های آینده‌نگر که شامل انواع الگوریتم‌های پیشرفته و آینده‌نگر هستند، به مدیران کمک می‌کنند تا روند آینده را برمبنای آن‌چه از داده پیشین آموخته شده، شبیه‌سازی و رهگیری کنند.
تحلیل‌های تجویزی، دربردارنده مجموعه ای از الگوریتم ها می باشد که اقدام به بهینه‌سازی و یافتن راه‌حل مناسب از میان صدها یا هزاران راه حل ممکن می‌کنند و آن‌ها مستقیما، در اختیار مدیران قرار می گیرند و یا به صورت اتوماتیک توسط نرم افزار ها در سازمان پیاده سازی می کنند.
مجموعه دانش مرتبط با این تحلیل‌ها که شامل علوم ریاضی، آمار، پژوهش عملیاتی، روش‌های فراابتکاری، یادگیری ماشینی و هوش مصنوعی هستند، در اصطلاح به علم داده یا تحلیل‌های پیشرفته کسب‌و‌کار مشهور شده است.
لازم به ذکر است این تحلیل ها هم‌اکنون در بسیاری از نرم‌افزارهای بین‌المللی مورد استفاده قرار گرفته‌اند و در حوزه‌هایی مانند مدیریت مالی، انبار، تدارکات، کنترل قراردادها، فروش، توزیع، مدیریت روابط با مشتریان، مدیریت زنجیره تامین و ارتباط با شرکای تجاری، پیاده‌سازی شده‌اند.
علم داده و تحلیل‌های پیشرفته کسب‌و‌کار، شامل الگوریتم‌هایی است که به‌شکل طبیعی روی داده‌های ذخیره‌شده در پایگاه داده سازمان پیاده‌سازی می‌شوند. این داده‌ها یا در پایگاه داده استاندارد و سنتی سازمان‌ها، یا در پایگاه داده خاص مدیریت داده‌های عظیم نگهداری می‌شوند و بخش بزرگی از داده‌ها نیز از طریق زیرساخت رایانش ابری گردآوری شده‌اند.
پس از این که داده ها توسط روش های پیشرفته تحلیل و بررسی شد، نیاز به فضای رایانش ابری است تا از طریق آن یافته‌های این الگوریتم‌ها دوباره به مدیران تحویل داده شود تا تصمیم‌گیری سریع و دقیق، برمبنای آن انجام شود.
در واقع، علم داده و تحلیل‌های پیشرفته، جایی است که فناوری های ذکر شده در بخش های قبلی، همگی در کنار هم و به صورت هوشمند و فرایندی مورد استفاده قرار می گیرند و ارزش افزوده نهایی حاصل از آن‌ها به مدیران و سازمان ها ابلاغ می گردد. بدیهی است در این مورد هم نیاز به رایانش ابری و بستر آن خواهد بود.
نتیجه گیری: تحول دیجیتال
در پایان، می توان گفت حوزه ای تحت عنوان تحول یا دگرگونی دیجیتال مطرح می شود که تاثیر و اهمیت روزافزون آن را در سطح جهانی مشاهده کنیم.
در دو دهه گذشته، سازمان‌های بسیاری بوده‌اند که اقدام به استفاده از فناوری اطلاعات برای پیش‌بُرد فعالیت و توسعه کسب‌و‌کار خود کرده‌اند و در کمال تعجب، با وجود استفاده از سیستم‌ها و فناوری‌های به‌روز و نوین، درنهایت شکست خورده اند و دچار بحران شده اند. این موضوع به‌دلیل عدم به‌روزرسانی ایده‌های کسب‌و‌کار، عدم تغییر در مدل کاری سازمان و عدم همگام سازی ساز و کار سازمان با این فناوری ها، پیش از استفاده از رایانش ابری بوده است.
توجه داشته باشید که تحول دیجیتال به مفهوم طراحی دوباره مدل کسب‌و‌کار و ایجاد تغییرات زیرساختی در مدل درآمد و هزینه شرکت‌ها، پیش از استفاده از فناوری‌های نوین است. مفهوم تفکر طراحی نیز در همین راستا در به وجود آمده تا زیرساخت‌ها بازطراحی شوند و مدل کسب‌و‌کار و سودآوری سازمان، به‌شکل بنیادی مورد بررسی قرار گیرد.
روش تفکر طراحی، بر کشف مسیرهای درآمدزای جدید، بازطراحی مدل کسب‌و‌کار و خلق ارزش جدید برای مشتریان مبتنی است.
پس از انجام تمامی این فرایند ها در بخش مدیریتی سازمان‌ها، امکان استفاده از فناوری‌های نوین فراهم خواهد شد.
به طور کل، پس از وفق با شرایط تحول دیجیتال و پیاده‌سازی حداقل بخشی از ایده‌های آن به‌عنوان بینش‌های نوآورانه و ارزش‌آفرین برای مشتریان، فناوری‌های رایانش ابری، مدیریت داده‌های عظیم، اینترنت اشیا، رمز ارزها و تحلیل‌های پیشرفته کسب‌و‌کار توانایی این را خواهند داشت تا تحولی عظیم در سرعت رشد کسب‌و‌کار ایجاد کنند و نمایی متفاوت از کسب‌و‌کار جدید را به بازار و مشتریان تحویل دهند که ارزش‌آفرینی آن به‌مراتب بیشتر از رویکردهای سنتی مبتنی بر فناوری اطلاعات خواهد بود.
